PHİLEDELPHİA (Akçaalan Köyü):
Karaman’ın 60 km güney batısında ve tarihi Roma yollarının biri üzerinde bulunmaktadır. Kubbeli yeraltı mezarları, kabartma heykelleri ve kitabeler ihtiva eden Grek ve Roma şehirlerinden birisidir.
CANHASAN HÖYÜĞÜ:
Karaman'ın 15 km. doğusunda, Canhasan (Alacan) köyünde I, II ve III olarak adlandırılmış, birbirine yakın üç höyük bulunmaktadır. I ve III numaralı höyüklerde, 1961-1970 yılları arasında, İngiliz uyruklu David H. French başkanlığında bilimsel kazılar yapılmıştır.
DEREKÖY (Fisandon) KİLİSE CAMİ:
Karaman'ın 7 Km. güneyinde Dereköy (Fisandon) köyü içinde, bir kaya kütlesinin içinde yapılmıştır. Yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, IX-X yy. içinde yapılmış olduğu tahmin edilmektedir. Kilise, İstanbul'un Yunan Haçı biçimindeki klasik planına sahip olmakla birlikte, üst yapısının İstanbul Mimarisinden tamamen değişik bir uygulama ile yapıldığı görülür.
LYSTRA HÖYÜĞÜ:
İlisıra olarak da bilinen Yollarbaşı kasabasındadır. Üzeri tamamen ağaçlarla kaplıdır. Günümüzde mesire yeri olarak da kullanılmaktadır.
KIZIL KİLİSE:
Yollarbaşı kasabasının topraklık mevkiinde bulunmaktadır. Bizanslılar zamanında Binbir Kilise ile birlikte Hıristiyanların en önemli ibadet merkezlerinden biri olmuştur.
DERBE:
Karaman’a 23 km. uzaklıktaki Ekinözü Köyündedir. Halk arasında Kerti Höyük olarak da bilinir. Derbe kilisesi dünya üzerinde ilk inşa edilen kilisedir. Bu kilise Efes’teki Meyremana kilisesinden 13 yıl önce yapılmıştır. Yapılış tarihi Miladi 41 yılıdır.
BİNBİR KİLİSE (MADEN ŞEHRİ):
Maden Şehri, Karaman'ın 50 km. kuzeyinde Karadağ eteklerinde kurulmuş Binbir Kilise olarak bilinen tarihi kalıntıların üzerindedir. Büyük Kilise (Mahalaç Kilisesi) düzgün kesme taştan yapılmıştır. Girişi ile 9 kemerli sol kanadı ayaktadır. Kuzeyinde büyük bir sarnıç bulunmaktadır. Kent susuz bir arazi üzerinde kurulduğundan tüm mabetler, keşişhaneler, rahip ve öğrenci odalarında ve konutların hepsinde sarnıç vardır. Kurt A.S pedial adlı Almanya’lı bir Turizm yazarı ve araştırmacı “Türkiye”de İncil Durakları” başlığı adı altında yayınladığı yazısında Karaman civarındaki DERBE ve LYSTRA (İlisıra - Yollarbaşı)’nın İncil'in Timotheus bölümünde 3 ayrı yerde adlarının geçtiğini yazmıştır. Bazı bilgilere göre Hz. İsa’nın havarilerinden olan St. Paul ve arkadaşı Barnabas ile buraya gelerek 10-12 yıl yaşadığı ve vaaz verdiği bilinmektedir.
DEĞLE ÖREN YERİ:
Karaman’ın 35 km kuzeyinde, volkanik bir dağ kütlesi olan Karadağ'ın üst tepeleri üzerinde yer alan Değle ören yerinde, 3. ve 4. Yüzyıllardan kalma Bizanslılara ait 6 kilise kalıntısı ve kitabeler bulunmaktadır. Değle, Aziz Paul'ün uğradığı yerlerden birisidir.
ÇEŞMELİ KİLİSE:
Karaman merkezdedir. Altı taş üzerinde duvarlara binen tonoz bir kubbe ile örtülüdür. Mihrabın solunda vaftiz hücresi bulunmaktadır. Doğu cephesinde yer alan çeşmeden dolayı “ÇEŞMELİ KİLİSE” olarak anılmaktadır. 1986 yılına gelinceye kadar hapishane olarak kullanılmıştır.
MANAZAN MAĞARASI:
Karaman’ın Taşkale kasabası sınırları içerisindedir. Yeryüzünde mevcut ilk manastırdan biridir. Kayalara oyulmuş birçok tüneli, galerileri ve yüzlerce odaları bulunan ilginç bir yerdir. Üç katlıdır. Manazan mağarasında bir kattan diğerine çıkış benzeri görülmeyen merdivenleri tırmanmak suretiyle yapılır. Ülkemizde bir başka benzeri yoktur.
TAŞKALE TAHIL AMBARLARI:
Taşkale’nin hemen girişinde sol tarafta dik bir yamaç üzerinde ambar olarak kullanılan yüzlerce kaya evleri vardır. Yaklaşık 40 m. yüksekliğinde 251 adet ambar mevcuttur. Genellikle iki bölmeli olan ambarlar arpa, buğday ve bakliyat saklamak üzere kullanılmaktadır. Ambarlarda 50 - 60 ton dolayında hububat depolanabilir. Her mevsimde hava sirkülasyonu sağlayan, tüf taşlardan oluşmuş ambarlara "tutamak" yerlerinden çıkılır, makara sistemiyle de ambarlara ürün çıkarılır ve indirilir. Erken Hıristiyanlık döneminden bu yana kullanıldığı kabul edilen taş ambarlardan birinin kilise olduğu ve camiye dönüştürüldüğü çeşitli kaynaklarda belirtilmiştir.
KARADAĞ:
Volkanik bir dağdır. Hitit İmparatorluğu devrinden kalma ilgi çekici eser görülebilir. Birisi Mahlaç tepesindeki mağaradır. Diğeri üzerinde hiyeraglif yazı bulunan kayadır.
MA(E)RASPOLİS (Meraspulla) MAĞARASI:
Ermenek ilçemizde bulunan mağaranın iki giriş kapısı vardır. Ermenek kalesinin altındadır. Mağarada bulunan yeraltı nehri şehrin ve civar kasabaların içme suyunu karşılamaktadır. Ayrıca uzun süre Ermenek’in ve bağlı köylerin elektrik ihtiyacını karşılamış olan hidroelektrik santralini çalıştıran suda da mağaradan çıkmıştır.
BUCAKİN MAĞARASI:
Karaman merkez ilçeye bağlı, 50 km. uzaklıktaki Kurucabel Köyü sınırları içerisinde, Topal Hacı’nın Çiftliği mevkiindedir. Mağara sarkıt, dikit, traverten havuzlardan oluşmakta olup, 6500 metreye kadar olan kısmı incelenebilmiştir.
İKİZ İN HİTİT KABARMASI:
Ermenek, Güneyyurt kabartmasının doğusunda yan yana iki mağaranın içerisindedir. Arslan. Boğa ve Yılan resimleri işlenmiştir. M.O. 12 ve 13. Yüzyıllara aittir.
SARKIT VE DİKİT MAĞARASI:
Karaman’a bağlı Yollarbaşı kasabasındadır. M.O.5000-6000 yıllarından kalma bir mağaradır. Yollarbaşı’nın, batısında İmirme mevkiindedir. Mağaranın havası astım hastalığına iyi gelmektedir.
BEDESTEN:
K.Karabekir ilçemizdedir. Osmanlı devri eserlerindendir. İçi tuğla dışı taştan yapılmış olup, iki kapılıdır. Üzeri kemer şeklinde kaplıdır.
DİVLE ORBUĞU:
Ayrancı ilçemizin Divle (Üç harman) köyündedir. Bu obruk yurt çapında şöhret yapmıştır. Köyün güney üstünde dağın çatlağının arasındaki boşluktan ibaret olup yer altında çok geniş bir yapıya sahiptir. Köy halkının soğuk hava deposu olarak kullandığı Obruk, dağın 36 metre derinliğindedir.
SİDAMARA LAHDİ:
Ayrancı ilçemizin Ambar köyündendir. Lahit buradaki antik Sidamara kentine ait olduğu için bu adla anılmaktadır. Beyaz mermerden yapılmış olup dikdörtgen formludur. İstanbul Arkeoloji Müzesinin 3. salonun da 1179-TAŞO envanter numarasıyla teşhir edilmektedir.
KÖRİSTAN:
Sarıveliler ilçemize bağlı Göktepe Kasabasındadır. Kaya oyma mezarların, lahitlerin, çam ağaçlarının yer aldığı yörenin genel adıdır.
ÇAMLICA-GÖKÇESEKİ KAYA MEZARLARI:
Ermenek, Sarıveliler ve Başyayla ilçelerinin sınırları içerisinde yer alan Göksu Irmağı'nın kuzeyinde ve güneyindeki dik yamaçlarda, arazi yapısı olan kireç taşı içlerine oyulmuş, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait yüzlerce kaya mezarı bulunmaktadır.
LAVZADOS (LAFSA):
Başyayla ilçesi, Kirazlıyayla köyünün kuzeyini çevreleyen kaya bloğunun güneye uzanan sırtlarında yüzlerce kaya ve bunların içlerine oyulmuş binlerce kaya mezarı ve barınak yer almaktadır. Bu mağaraların çoğu insan eli oyulmuş olup, bir kısmı kaya manastırı, bir kısmı kaya mezarı, bir kısmı da konut işlevlidir. Bu kalıntıların antik Lavzados kentine ait olduğu tahmin edilmektedir.
PINARBAŞI ÖREN YERİ:
Karaman merkez ilçeye bağlı Süleymanhacı köyünün 5,5 km. güneyinde, Ali Dağı ile Hotamış Bataklığı arasındadır. Ören yeri, Hotamış Bataklığı'na yarımada şeklinde çıkıntı yapan bir burun ve Ali Dağı yönündeki 5 adet kaya altı sığınağından oluşmaktadır.
Yukarıda derlediğim/derleyebildiğim yerlerden başka araştırmaya ihtiyaç duyduğum daha birçok mağaralar mevcut. Türkiye Mağara Araştırmacıları Deneği ile bazı yerlerde tesadüfe karşılaştığım oldu. Bunlardan biride Ermenek Yukarı Çağlar (Yukarı İzvit) Altıntaş Yaylası bölgesinde – Güneyyurt Kapıcık Yaylası ile Karaman İhsaniye Köyü (Yellibel Geçiti) Zirve Yaylasında.
Tarih hepimize mirastır. Coğrafya ise ortak değerlerimizdendir. Bu sebeple diyoruz ki; “Tarih asla hoşça kal demez, görüşmek üzere der.”
Şerafettin GÜÇ
Kaynak: Karaman Valiliği Kültür Portalı
Fotoğraflar İnternet Ortamından Alınmıştır
Emeğinize yüreğinize sağlık hocam bu yörelerde yaşan biri olarak bilmediğim çok yerleri sayenizde öğrendim teşekkür ederim